Từ Fort Smith đến tài chính toàn cầu và trở lại, Mark Carney không phải chính trị gia thông thường

Ngay cả khi Mark Carney còn học trung học, bạn bè của ông đã trêu chọc liệu một ngày nào đó ông có trở thành thủ tướng hay không. Câu trả lời của ông rất phù hợp với một chính trị gia tương lai: không bao giờ xác nhận cũng không phủ nhận.

Carney, một người Công giáo nhiệt thành đến từ Fort Smith, Lãnh thổ Tây Bắc (N.W.T.), và sẽ tròn 60 tuổi vào tuần tới, đã vượt qua bài kiểm tra chính trị lớn đầu tiên vào Chủ Nhật, ngày 9 tháng 3 năm 2025, khi giành chiến thắng trong cuộc đua lãnh đạo Đảng Tự do bằng cách làm say lòng các thành viên trung thành của đảng. Người từng hai lần làm thống đốc ngân hàng trung ương, dẫn dắt nền kinh tế Canada và Anh qua các thời kỳ khủng hoảng, giờ đây bước vào chính trường mà chưa từng được thử sức tại các cuộc bầu cử, và sẽ trở thành Thủ tướng tiếp theo của Canada trong vài ngày tới.

Kinh nghiệm thực tiễn duy nhất của ông trong đấu trường chính trị – ngoài việc để những suy đoán về khả năng ông sẽ tranh cử lãnh đạo đảng âm ỉ suốt nhiều năm – là từ hai tháng của một cuộc đua lãnh đạo ngắn bất thường được tổ chức để thay thế Thủ tướng sắp mãn nhiệm Justin Trudeau. Chiến dịch của Carney đã từ chối sắp xếp một cuộc phỏng vấn với The Canadian Press trong suốt cuộc đua, bất chấp nhiều yêu cầu.

Bạn bè của ông nói rằng không phải tài năng chính trị, mà là những phẩm chất khác – giá trị tự do cốt lõi, lý lịch ấn tượng, tư duy chiến lược và sự dí dỏm – khiến ông trở nên hấp dẫn với những người thuộc Đảng Tự do. Những ngày làm thống đốc ngân hàng đã mang lại cho Carney danh tiếng ở Ottawa như một người cứng rắn nhưng giàu tư duy chính sách.

“Một người khá hài hước”

Cựu Bộ trưởng Môi trường Đảng Tự do Catherine McKenna chứng nhận rằng ông là người dễ gần và hóm hỉnh sau hậu trường. “Dù bạn thường thấy ông ấy trông khá nghiêm túc, nhưng ông ấy là một người khá hài hước,” bà nói. “Thật khó vì bạn thường thấy các chính trị gia trong một bối cảnh rất đặc biệt. Đôi khi đó là đứng sau bục phát biểu, và đó là những tình huống không tự nhiên. Ông ấy là một con người thật, thông minh và rất quan tâm đến Canada.”

Một khoảnh khắc như vậy, khi ông phá vỡ bầu không khí quan cách chính thức ở Ottawa cách đây 12 năm, xảy ra khi có tin đồn ông có thể tranh cử lãnh đạo Đảng Tự do. Khi đó, với tư cách Thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada, ông đã gạt bỏ ý kiến rằng mình có thể tranh cử làm nghị sĩ. “Sao tôi không làm hề xiếc luôn nhỉ?” ông đùa.

McKenna và Carney có con cùng độ tuổi và đã là bạn hơn một thập kỷ. Có lần, nhóm bạn của họ quyết định cần phiêu lưu hơn, nên đã thách thức nhau đưa ra ý tưởng: họ đi chèo thuyền vượt thác trên sông Ottawa và dành thời gian học chơi curling. “Vậy là bạn có thống đốc ngân hàng chơi curling, và mọi người chỉ ngồi đó... chơi curling hoặc uống bia và xem, rất vui,” bà kể.

McKenna, người từng thấy ông phát biểu trên trường quốc tế về biến đổi khí hậu và cơ hội kinh tế, đã ủng hộ ứng cử của ông dù Carney cam kết đảo ngược một phần chính sách tiêu biểu mà bà đã thúc đẩy khi còn tại nhiệm: giá carbon cho người tiêu dùng. Bà nói đó là “một viên thuốc khó nuốt,” nhưng đổ lỗi cho sự phản đối chính sách này là do các chính trị gia Bảo thủ đã kích động sự tức giận, và ủng hộ kế hoạch môi trường của Carney là “được suy nghĩ kỹ lưỡng.”

Carney đã nhấn mạnh quá khứ làm thủ môn khúc côn cầu của mình – từng là người dự bị tại Harvard – và tình yêu với đội Edmonton Oilers trong chiến dịch, khi ông xây dựng hình ảnh công chúng. Ông từng nói với người dẫn chương trình CBC George Stroumboulopoulos rằng mình chỉ “tạm ổn” ở môn thể thao này. “Tôi đã mở cổng cho rất nhiều cầu thủ khúc côn cầu giỏi,” ông nói trong một cuộc phỏng vấn năm 2011.

“Điều đó nói lên con người Mark. Ông ấy rất khiêm tốn,” John Hecker, một người bạn lâu năm của Carney từ trường trung học Saint Francis Xavier ở Edmonton, nơi họ chơi bóng đá và bóng rổ cùng nhau, cho biết. “Hoạt động thể chất luôn là một phần lớn trong cuộc sống của ông ấy, và tôi nhớ nó đã khiến ông ấy – không phải gặp rắc rối, nhưng đội an ninh của ông ấy ở London không hài lòng khi ông muốn chạy bộ đến chỗ làm mỗi sáng thay vì được đưa đón.”

Lớn lên ở Edmonton

Carney được nuôi dưỡng theo Công giáo ở Edmonton, Alberta, nơi cha ông, Bob Carney, một giáo viên, từng tranh cử không thành công với tư cách ứng viên Đảng Tự do tại Edmonton-South năm 1980, đối đầu với nghị sĩ đương nhiệm của Đảng Bảo thủ Tiến bộ Doug Roche. Roche, nay 96 tuổi, đã xuất hiện tại buổi ra mắt chiến dịch của Mark Carney vào ngày 16 tháng 1 năm 2025 để cảm nhận cách ông làm việc với đám đông.

“Ông ấy khen tôi khi tôi nói rằng người giỏi nhất đã không thắng – ý chỉ cha ông ấy – và ông ấy đáp, ‘Ồ vâng, người giỏi nhất đã thắng,’ ý là tôi. Đó là một điều nhỏ dễ chịu,” Roche kể. Cựu nghị sĩ và thượng nghị sĩ này từng đi nhà thờ với Carney và tin rằng ông có đủ tố chất cho đấu trường chính trị liên bang sau khi xem các cuộc tranh luận lãnh đạo gần đây – dù ông mô tả Carney là “phản chính trị gia” và khác xa phong cách của Trudeau.

“Ông ấy không phải người phô trương. Ông ấy có một phong thái kỹ trị nhất định. Có thể trong thời điểm đặc biệt mà đất nước chúng ta đang trải qua, một phần là phản ứng với Trump và chủ nghĩa Trump, đây là điều mà mọi người đang tìm kiếm. Ông ấy không tỏ ra tự cao,” Roche nói. “Ông ấy nghĩ theo hướng công bằng xã hội và nói theo ngôn ngữ của phòng họp.”

Từ New York đến Tokyo

Sự nghiệp hơn một thập kỷ trong lĩnh vực tài chính đã đưa ông đi khắp thế giới, từ New York đến Tokyo, được cho là đã kiếm được hàng triệu đô la tại ngân hàng đầu tư Goldman Sachs, dù ông chưa công khai tài chính cá nhân như người tiền nhiệm khi tranh cử lãnh đạo đảng.

Carney đã dành phần lớn sự nghiệp làm công chức – cuối cùng trở thành thống đốc ngân hàng trung ương không phải người Anh đầu tiên của Vương quốc Anh. Việc thống đốc ngân hàng trung ương tham gia chính trị đảng phái là điều gây tranh cãi, vì các tổ chức độc lập này phải được xem là vượt trên cuộc chiến chính trị trong quyết định của họ để tránh làm suy giảm uy tín.

Giờ đây, thành tích từng rất sáng sủa của ông khi dẫn dắt Ngân hàng Turng ương Canada qua khủng hoảng kinh tế năm 2008 đang bị xem xét kỹ lưỡng hơn, đặc biệt sau khi cựu Thủ tướng Stephen Harper bày tỏ nghi ngờ về điều đó trong một thư gần đây xuất hiện trong email gây quỹ của Đảng Bảo thủ.

Carney tự khắc họa mình trong cuộc đua lãnh đạo như một người ngoài chính trị, dù ông có nhiều mối quan hệ với các nhân vật cấp cao trong vòng trong của Trudeau và các chính trị gia nổi bật trên cả nước. Ông từng đồng đội trưởng đội khúc côn cầu Oxford Blues với cựu Bộ trưởng Tư pháp David Lametti và là cha đỡ đầu cho con trai của đối thủ chính trong cuộc đua lãnh đạo, Chrystia Freeland.

Ông kết hôn với Diana Fox Carney, một chuyên gia tư vấn chính sách khí hậu và tài chính tại Eurasia Group, nơi bà làm việc chặt chẽ với Gerald Butts, bạn thân và cựu cố vấn hàng đầu của Trudeau, người đã quyên góp cho chiến dịch của Carney.

Kinh nghiệm chính trị hạn chế của Carney bị đặt dưới ánh đèn sân khấu trong giai đoạn cuối cuộc đua lãnh đạo, khi ông phủ nhận rằng vai trò của mình tại công ty cũ Brookfield Asset Management trùng với quyết định cuối cùng về việc chuyển trụ sở sang New York. Đảng Bảo thủ đối lập nhanh chóng phản công, tiết lộ một lá thư ông ký vào tháng 12 xác nhận việc di dời.

Carney hiện đang lãnh đạo Đảng Tự do nhưng chưa có ghế trong Quốc hội. Năng lực chính trị của ông sẽ sớm được thử thách, với giới chính trị Ottawa xôn xao rằng cuộc bầu cử liên bang tiếp theo có thể sắp diễn ra, và một lời kêu gọi bầu cử dự kiến trong vài tuần sau khi ông nhậm chức thủ tướng.

Bản tiếng Việt của The Canada Life